تعیین هویت و تعیین رابطه خویشاوندی مانند پدر فرزندی، مادر فرزندی، خواهری، برادری، خواهر برادری، عموزادگی، خاله زادگی، تعیین هویت جنین و ...
بیش از دو دهه پیش دانشمندان توانستند با استفاده از روشهای نوین ژنتیکی به الگو های خاص ژنتیکی جهت تعیین هویت دست یابند. خیلی زود این روش فراگیر شد و کاربرد وسیعی در پزشکی قانونی، پلیس جنایی، مهاجرت، تعیین هویت، تعیین رابطه خویشاوندی و ... پیدا کرد. امروزه استفاده از این روش ها در دادگاه های کشورهای مختلف از جمله کشورمان کاربرد روزانه ای پیدا کرده است و کمتر قاضی را می توان یافت که به نتایج این روش اعتقاد نداشته باشد و از آن استفاده نکند.
بدن تمامی موجودات زنده از جمله انسان از واحدهایی به اسم سلول تشکیل شده است. سلول دارای مواد مختلف و تعدادی اندامک در داخل خود میباشد که هسته و میتوکندری جزو این اندامکها هستند. در داخل هسته و میتوکندری ماده ژنتیکی وجود دارد.
اساس روش تعیین هویت مبتنی بر مشخص کردن وضعیت ژنتیکی یک فرد و مقایسه آن با فرد دیگر و یا نمونه به جا مانده از صحنه جرم و ... می باشد. ماده ژنتیکی هسته در انسان، به صورت مساوی، نیمی از پدر و نیمی از مادر به ارث میرسد. در اکثر موارد از چند شکلی های خاصی موسوم به STR یا Short Tandem Repeat موجود در ماده ژنتیکی استفاده می شود. در شکل زیر یک طرح واره از یک فرد با استفاده از این روش نشان داده شده است.
اعداد بدست آمده برای هر فرد کاملا اختصاصی بوده و به اصطلاح طرح واره یا انگشت نگاری ژنتیکی نامیده می شود و احتمال شباهت دو نفر به طور تصادفی کمتر از 1 در یک میلیون میلیارد نفر می باشد. شایان ذکر است که این اختلاف در مورد دوقلو های همسان صدق نمی کند و طرحواره به دست آمده از آنها کاملا شبیه است، بنابراین برای تشخیص آنها باید از روشهای دیگر ژنتیکی استفاده شود.
در بررسیهای فوق بر اساس استانداردهای بین المللی جامعه ژنتیک قانونی(International Society of Forensic Genetics ) محاسبات آماری با توجه به فرکانسهای موجود برای جمعیت ایرانی انجام میپذیرد، این محاسبات در قطعیت جواب ما را یاری میکند.
روش دیگر استفاده از میتوکندری می باشد. در این روش می توان قرابت از طرف مادر یا زنان فامیل را مشخص کرد. همانطور که اشاره شد میتوکندری دیگر اندامک داخل سلولی است که دارای ماده ژنتیکی میباشد ولی ماده ژنتیکی آن توارث مادری دارد و از مادر به فرزندان (چه دختر و چه پسر) به ارث میرسد. پس اگر افراد دارای مادر مشترک یا جد مادری مشترک باشند دارای علایم یکسانی بر روی میتوکندری خود خواهند بود.
روش دیگر استفاده از STR های کروموزوم Y می باشد. کروموزوم Y در مردان وجود دارد و فقط از پدر به پسران منتقل می شود. لذا از این روش می توان قرابت افراد ذکور یا مردان خانواده را مشخص کرد. مثلا رابطه عموزادگی و امثالهم.
در این مرکز کلیه این روش ها در حال استفاده می باشند.
بخش تعیین هویت آزمایشگاه ژنتیک پزشکی دکتر کردی با در اختیار داشتن پیشرفته ترین دستگاههای تعیین هویت ژنتیکی بر اساس روش های فوق آمادگی دارد تا خدمات زیر را ارائه دهد:
تعیین پدر فرزندی، مادر فرزندی، رابطه والدینی ( مثلاً برای موارد تعویض در بیمارستان )، برادری، خواهری، خواهر-برادری، نوه گی، عمو زادگی، تعیین طرح واره، تعیین هویت جنین، تعیین هویت اجساد، تعیین هویت نمونه های پیچیده یا فاسد شده و مخصوصا استخوان.
بسیاری از خانواده ها ترجیح می دهند قبل از تشکیل پرونده در دادگاه ها از صحت ادعا و یا گمان خود مطلع شوند و در صورت لزوم، شکایت صورت گیرد. در بسیاری از موارد در این مراحل متوجه می شوند که گمان آنها درست نبوده و لزومی به شکایت و یا اقدام خاص ندارند و حتی باعث اطمینان خاطر آنها می شود.
این مرکز تاکنون بیش از 2000 نفر را تعیین طرح واره ژنتیکی کرده است. همچنین یکی از افتخارات این مرکز در رابطه با تعیین هویت شهدای گمنام کشورمان می باشد و این مرکز در حال همکاری با بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس و نیز کمیته بین المللی صلیب سرخ در این زمینه می باشد.
خوشبختانه در سازمان پزشکی قانونی و نیز در مراکز تشخیص هویت ناجا از این روشها استفاده می شود و مجهز به تجهیزات لازم هستند اما در برخی موارد خاص آزمایشگاه با این مراکز و همچنین اداره مهاجرت همکاری می کند.
جهت اطلاعات بیشتر لازم است حضوری مراجعه نموده و با مشاور ژنتیک مرکز، مشورت نمایید.
تذکر : لازم به ذکر است که گواهی این مرکز صرفا جهت اطلاع خانواده صادر می شود و چنانچه خانواده نیاز به گواهی رسمی و قانونی دارند می بایست از طریق دادگاه به سازمان پزشکی قانونی و یا دیگر مراجع قانونی معرفی شوند تا آزمایشات فوق انجام و رسماً به دادگاه اعلام شود.